Pengajaran dan Pembelajaran al-Quran Semasa Haid di sekolah-sekolah KPM
Oleh: Ustaz Mohd Hazri bin Hashim (Penolong Pengarah, Bahagian Pendidikan Islam KPM)
Di Malaysia, mutakhir ini pengajian dalam bidang tahfiz al-Quran semakin mendapat tempat dalam kalangan masyarakat. Hal Ini terbukti daripada jumlah bilangan permohonan calon untuk memasuki institusi dan pusat tahfiz setiap tahun sama ada di pusat-pusat dan di maahad-maahad tahfiz yang diasaskan secara persendirian, bawah kelolaan kerajaan negeri mahupun persekutuan.
Sekolah-sekolah Tahfiz Model Ulul
Albab (TMUA) di SMKA dan SBP juga Sekolah Agama Bantuan Kerajaan (SABK) yang
melaksanakan Kurikulum Bersepadu Tahfiz (KBT) di bawah Kementerian Pendidikan
Malaysia juga berkembang pesat sesuai dengan perkembangan semasa. Terdapat 11
buah Sekolah Menengah Kebangsaan Agama (SMKA), 21 buah Sekolah
Agama Bantuan Kerajaan dan 4 buah Sekolah Berasrama Penuh (SBP) yang melaksanakan Kurikulum Bersepadu Tahfiz melibatkan
14,821 orang murid di seluruh negara pada tahun 2022.
Seiring dengan perkembangan ini,
timbul persoalan berkenaan hukum membaca dan menyentuh al-Quran bagi guru dan
murid perempuan yang dalam tempoh haid atau uzur syar’ie. Seramai 7,215 orang
murid perempuan dan 484 orang guru perempuan yang sedang menjalankan aktiviti
pengajaran dan pembelajaran tahfiz al-Quran di sekolah-sekolah Kementerian
Pendidikan Malaysia.
Perkembangan pendidikan pada zaman
ini membuatkan hal ini lebih mencabar apabila mengajar al-Quran dan ilmu agama
sudah menjadi satu kerjaya yang bergaji tetap. Sudah semestinya guru-guru
perempuan yang mengajar al-Quran tidak lepas daripada dilema hukum antara
larangan membaca al-Quran dan menjalankan tugas mereka. Hal ini dikatakan
demikian kerana, tuntutan kerjaya yang dibayar gaji secara bulanan dan proses
pengajaran yang perlu dilaksanakan berdasarkan jadual yang ditetapkan walaupun
dalam tempoh mengalami haid.
Hal yang sama turut dihadapi
murid-murid perempuan yang mengikuti kurikulum tahfiz di sekolah-sekolah
seluruh negara. Murid perempuan perlu mengikuti kelas dan menghabiskan hafazan
yang telah ditentukan mengikut Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran
(DSKP) sedia ada sekalipun mereka menghadapi kekangan syarak iaitu haid yang
dialami setiap bulan. Mereka juga perlu menjalani sesi peperiksaan sama seperti
murid yang lain seperti yang telah dijadualkan oleh pihak sekolah. Bahkan di
peringkat kebangsaan mereka juga terikat dengan ketetapan jadual peperiksaan yang
dikeluarkan oleh Lembaga Peperiksaan Malaysia bagi peperiksaan SPM.
Boleh dikatakan persoalan ini menjadi
sebahagian daripada isu-isu hukum feqah semasa yang perlu dirujuk kepada
fatwa-fatwa semasa yang mengambil kira keperluan guru, murid dan kelangsungan
pendidikan al-Quran di sekolah-sekolah agar tidak tergendala.
Menurut fatwa-fatwa ulama sebelum
ini, tidak boleh bagi seseorang wanita semasa haid atau nifas untuk membaca
al-Quran atau menyentuh mushaf. Inilah ketetapan bagi keempat-empat mazhab Ahli
Sunnah: Hanafi, Maliki, Syafi'i dan Hanbali. Mereka berhujah dengan firman
Allah Ta'ala tentang Al-Quran yang bermaksud: “Tidak ada yang menyentuhnya
kecuali orang yang disucikan” [Qs. al-Waqi'ah; 79].
Begitu juga bersandarkan kepada
sebuah hadis daripada Ibn Umar r.a.
bahawa Nabi saw. bersabda: “janganlah orang yang junub dan wanita haid
membaca sesuatu pun daripada al-Quran.” [HR. al-Tirmidzi dan al-Baihaqi, yang
dinilai sebagai dhaif]. Hujjah mereka dikuatkan lagi dengan hadis Ali r.a.:
“bahawa Nabi saw. tidaklah yang menghalangnya daripada membaca al-Quran
melainkan junub” [HR. Abu Dawud dan al-Nasa'i dan dia berkata: Hadis yang baik
dan sahih]. Mereka juga telah mengqiyaskan wanita haid dengan junub kerana hal
keadaan haid itu lebih besar daripada junub.
Inilah ketetapan asal yang dipegang
oleh masyarakat Islam amnya, khususnya dalam kalangan awam di negara kita.
Namun begitu, adat dan budaya pada zaman sekarang dalam mempelajari al-Quran
sudah berbeza jika dibandingkan dengan zaman silam tentang bidang tahfiz
al-Quran telah menjadi satu bidang yang diiktiraf di peringkat negara dan juga
antarabangsa. Dengan demikian, satu penjelasan hukum perlu dibuat agar kemelut
hukum dan kegusaran dalam kalangan guru dan murid dapat diatasi dengan
harmoni dan tuntas.
Terdapat beberapa solusi yang dapat
diambil dalam menyelesaikan kemelut ini. Solusinya adalah dengan mengambil
pandangan khusus daripada mazhab Maliki yang mengecualikan guru dan murid
perempuan daripada larangan ini. Pandangan daripada mazhab Maliki menyatakan:
“diharuskan bagi guru dan murid perempuan yang dalam keadaan haid membaca dan
menyentuh al-Quran. Hal ini sesuai dengan kaedah Syarak: (Kesusahan membawa
kemudahan), iaitu kaedah yang disimpulkan daripada firman Allah Taala yang
bermaksud: “padahal Allah
telah menjelaskan kepadamu apa-apa yang diharamkan-Nya kepadamu, kecuali jika
kamu dalam keadaan terpaksa.” [QS. al-An’am;119].
Sebab keharusannya adalah kerana
tempoh haid yang panjang, maka dikhuatiri guru dan murid perempuan tersebut
akan lupa al-Quran yang dihafal. Ditambah lagi dengan kebimbangan bahawa
mengajar al-Quran juga ialah suatu pekerjaan yang bergaji atau punca
pendapatan. Maka meninggalkan pengajaran dan pembelajaran semasa tempoh haid
akan memudharatkan guru-guru yang terlibat kerana gajinya tidak dibayar atau
sukatan hafazan anak-anak muridnya akan terjejas kerana cuti yang panjang
akibat haid.
Pandangan daripada mazhab Maliki juga
menjelaskan bahawa haid atau nifas tidaklah seperti orang yang junub kerana
orang yang junub itu dapat menghilangkan uzurnya dengan mandi, sedangkan orang
yang haid dan nifas tidak dapat menghilangkan uzur itu melainkan setelah habis
haid atau nifas. Atas dasar itulah, guru dan murid perempuan diharuskan untuk
membaca al-Quran dan menyentuhnya kerana beramal dengan pandapat Mazhab Maliki
yang merupakan mazhab muktabar daripada 4 mazhab yang utama [Rujuk; Fatwa
Syeikh Nuh Ali Salman Dar Ifta’ Jordan (Fatwa bab Bersuci / Fatwa No. 27)].
Selain itu, menurut sebahagian ulama mutakhir dalam mazhab syafie seorang yang dalam haid juga boleh membaca al-Quran dengan niat mengajar, atau niat zikir atau niat mengulangi ayat hafazan. Mereka berfatwa bahawa jika orang yang berhadas besar membaca seluruh al-Quran bukan dengan tujuan membaca al-Quran maka hukumnya harus atas kaedah: “Tiap sesuatu tergantung pada niat dan tujuan”.
Mereka berpandangan larangan membaca
hanya dengan niat ibadah dengan maksud bacaan itu sendiri ialah ibadah yang
diharapkan ganjarannya. Adapun seorang yang membaca potongan ayat supaya diikuti
oleh muridnya bukanlah dengan niat ibadah tetapi dengan niat mengajar, maka
bacaan adalah harus. Begitu juga apabila seseorang membaca ayat-ayat tertentu
dengan niat zikir, wirid dan doa maka bacaan adalah suatu yang diharuskan
menurut para ulama mutakhir dalam kalangan ulama mazhab syafie.
Oleh hal yang demikian, pandangan ini merupakan suatu
kemudahan kepada guru dan murid perempuan yang terlibat langsung dengan
al-Quran, mereka boleh membuat pilihan untuk menjadikan fatwa-fatwa semasa ini
sebagai panduan dan pegangan. Namun, perlu diingatkan, hukum harus itu hanya
dikhususkan untuk guru dan murid perempuan yang menghafal al-Quran termasuklah
guru wanita yang mengajar subjek al-Quran, manakala yang tidak termasuk dalam
golongan itu adalah diharamkan sebagaimana hukum asal yang telah dijelaskan.
Wallahu a'lam.